سه تار درونی ترین و متمرکز ترین ساز است، آن را بیشتر برای دل خود می نوازند تا برای دیگری. (ژان دورینگ)

سه‌تار از سازهای زهی و مضرابی موسیقی ایرانی است که با ناخن انگشت اشارهٔ دست راست (برای نوازندهٔ راست‌دست) نواخته می‌شود. این ساز، دارای ۴ سیم از جنس فولاد و برنز است که به موازات دسته، از کاسه تا پنجه کشیده شده‌اند.

CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 82

سه تار از خانواده ی تنبور قبل از اسلام می باشد. کاسه ی آن از چوب درخت توت ساخته شده و دارای بیست و پنج یا بیست و شش پرده می باشد. از نام آن بر می آید که دارای سه سیم است. اما یک سیم چهارم نیز بعدها به آن افزوده شده است. این افزایش به نوازنده ی سه تار قرن دوازده هجری شمسی، مشتاق علی شاه، تعلق می یابد.

این ساز در مسیر تکامل عود باستان ایران و تنبور خراسان قرار دارد. این ساز در نقوش مربوط به دوره ی ساسانی و حتی قبل از آن دیده می شود، از این رو عمر این ساز را می توان بیش از 1000 سال تخمین زد.که رفته رفته در طول تاریخ تغییراتی در شکل ظاهری و پرده بندی آن داده شده و به صورت سه تار امروزی در آمده است .

اجزاء سه تار ؛

کاسه : جعبه صوتی سه تار می باشد که از جنس چوب توت است. ساخت کاسه به سه روش چسباندن ترکه‌های چوب، تراش یک تکه و یا استفاده از کاسه کدو امکان پذیر است.

دسته : پرده های ساز روی آن بسته می شوند ، جنس آن از چوب گردو است.

صفحه : چوب توت نازک که روی کاسه را پوشانده است و خرک روی آن قرار دارد. (مهم ترین عامل خوش صدایی در سه تار صفحه آن است)

سوراخ های روی صفحه : این سوراخها برای تنظیم صدای ساز ایجاد می شوند.

سر دسته : قسمتی از دسته که گوشی های ساز در آن قرار دارند.

گوشی : انتهای سیم به آن بسته می شود و با چرخاندن آن ساز کوک می شود . جنس آن معمولاً از چوب گردو است.

پرده : از جنس روده است که روی دسته بسته می شود و محل نت ها را معین می کند.

خرک : از چوب ساخته می شود و سیم ها از روی آن عبور می کند. (بر روی صفحه ساز قرار دارد)

شیطانک : از استخوان ساخته می شود و سیم ها از روی آن عبور می کنند. (در سردسته قرار دارد)

سیم گیر : در انتهای کاسه نصب می شود و انتهای سیم ها را نگاه می دارد . جنس آن از شاخ قوچ ، چوب شمشاد جنگلی یا فوفل است.

سیم : سه تار چهار سیم فلزی دارد که با ضربه ناخن انگشت سبابه به ارتعاش در می آیند.

شیار کنار دسته : شیاری است که در موقع بستن پرده ها از آن استفاده می شود.

در ساخت ساز سه‌تار از چوب های متنوعی استفاده می‌گردد. چوب توت به خاطر دارا بودن حجم تخلخل و ارتعاش بالا برای صفحه سه‌تار مورد استفاده قرار می‌گیرد. چوب گردو به خاطر دارا بودن استحکام بالا برای دسته استفاده می‌شود. برای ساخت کاسه از چوب های متنوعی نظیر گردو، توت و افرا استفاده می‌شود.

خصوصیات سه تار:

1) به نسبت دیگر سازها ، دارای حجم صوتی کم ، ولی در عین حال لطیف ، نافذ ، ظریف و دلنشین است.

2) بین سازهای مضرابی در موسیقی ردیف ، تنها سازی است که مضراب مجزا نداشته و با ناخن سبابه نواخته می شود. در نتیجه احساس مخصوصی به نوازنده دست داده و صمیمیت بیشتری بین او و سازش بر قرار می شود.

3) کوچکی جثه ، وزن کم و بغل گرفتن ساز هنگام نواختن ، در برقراری ارتباط معنوی بین ساز و نوازنده بسیار مؤثر است.

4) کمی حجم صوت این ساز عاملی شده تا کمتر چهره ی عمومی پیدا کند و از طرفی موقعیت خاص خود را در خلوت نوازنده و شنونده تحکیم بخشد.

5) چون مضراب سه تار در حالت معمولی به چند سیم برخورد می کند ، امکان ایجاد کوک های متنوع و چند صدا بر روی این ساز وجود دارد ( نظیر شیوه های نوینی که استاد احمد عبادی در کوک سه تار ایجاد نمود و مشتمل بر هفتاد کوک می باشد).

6) به علت محدودیت تعداد سیم ، عدم وجود عوامل تغییر دهنده صدا ، مثل هم کوکی سیم ها ، نداشتن پوست ( برخلاف ) تار و … صدای این ساز خالص و نافذ بوده و از طرفی کمتر دچار تغییر کوک در حین نواختن می شود.

سه تار با ویژگیهای خاص خود همواره در طول تاریخ مورد توجه هنر دوستان ، شعرا ، عشاق و… قرار گرفته و بسیاری از بزرگان تصوف و عرفان ، در سیاحت معنوی خود از این ساز بهره جسته اند.

برخی از نوازندگان کنونی سه تار: حسین علیزاده، داریوش طلایی، داریوش پیرنیاکان، کیوان ساکت، حمید متبسم، مسعود شعاری، کیهان کلهر، بهداد بابایی

لینک خرید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

جستجو در سایت

درحال بارگذاری ...
مشتری گرامی، جهت بهبود روند پردازش، هنگام ثبت سفارش با شماره ۰۹۳۵۳۰۱۲۲۸۱ هماهنگ کنید.
بستن
مقایسه